Ρύπανση του Αξιού ποταμού
Ερώτηση
Γιώργος Παπαστάμκος
Ομάδα Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος
09/02/2006
Προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή
Ο ποταμός Αξιός/Βαρδάρης, μήκους 380 χλμ., από τα οποία τα 74 βρίσκονται στην Ελλάδα, πηγάζει από το όρος Σκάδρο (Σαρ) στην ΠΓΔΜ και εκβάλλει στο Θερμαϊκό Κόλπο, σχηματίζοντας δέλτα συνολικού εμβαδού 22.000 στρεμμάτων, που μαζί με τις εκβολές του Λουδία, του Αλιάκμονα και τις Αλυκές Κίτρους, αποτελούν υγρότοπο διεθνούς σημασίας που προστατεύεται από τη συνθήκη Ραμσάρ.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες ο ποταμός αυτός ρυπαίνεται από χημικά απόβλητα εργοστασίων κυρίως στις περιοχές Gostivar και Tetοvo και δέχεται ανεξέλεγκτα τα αστικά λύματα της πόλης των Σκοπίων και άλλων περίπου 12 μικρότερων. Υπάρχουν ακόμη και παραπόταμοι του Αξιού/Βαρδάρη που έρχονται από το Prilep και τη Bitola (Μοναστήρι) φέρνοντας ρύπανση με διάφορες επικίνδυνες ουσίες, οξέα, ενώσεις χρωμίου κ.ά. από βυρσοδεψεία, αλλά και από σφαγεία, χοιροστάσια κ.λπ. Στο Veles υπάρχουν δύο εργοστάσια μολύβδου και ψευδαργύρου και εργοστάσιο φωσφορικών λιπασμάτων με επανειλημμένες διαρροές υδροφθορικού οξέος, που φθάνουν μέχρι το Θερμαϊκό Κόλπο.
Δημοσιεύματα του τοπικού τύπου φέρουν τα εν λόγω εργοστάσια να υπολειτουργούν ενώ φορείς της τοπικής κοινωνίας έχουν καταγγείλει καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων. Άκρως ανησυχητικά είναι και τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας που καταδεικνύουν ότι το ποσό εγκαταλελειμμένων παρασιτοκτόνων στη ΠΓΔΜ ανέρχεται σε 33 με 38.000 τόνους. Τα άκρως βλαβερά αυτά παρασιτοκτόνα βρίσκονται ανεξέλεγκτα στην ύπαιθρο της ΠΓΔΜ, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το οικοσύστημα και τους ποταμούς στους οποίους αυτά απολήγουν μετά από βροχοπτώσεις. Επιπλέον, οι αρχές της ΠΓΔΜ φέρονται έτοιμες να πραγματοποιήσουν μεγάλης κλίμακας σχέδια κατασκευής φραγμάτων κατά μήκος του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη, ενδεχόμενο που θα προκαλέσει πρόσθετες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις στο ελληνικό τμήμα του ποταμού.
Ενόψει όλων των ανωτέρω ερωτάται η Επιτροπή:
1. Η ΠΓΔΜ στα πλαίσια του προγράμματος PHARE έχει λάβει κατά καιρούς χρηματοδοτήσεις για δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας του ποταμού Αξιού; Διαθέτει η Επιτροπή λίστα με εγκεκριμένα προγράμματα για λογαριασμό των Σκοπίων σχετικά με την προστασία του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη; Υπάρχουν στοιχεία σαφούς βελτίωσης των περιβαλλοντικών δεικτών ως αποτέλεσμα των εκάστοτε χρηματοδοτουμένων δράσεων;
2. Έχει υπόψη της στοιχεία για την τύχη της λειτουργίας των εργοστασίων στο Veles;
3. Έχει πληροφορίες σχετικά με την κατασκευή φραγμάτων επί του ποταμού; Προτίθεται να ζητήσει ενημέρωση από τις αρχές της ΠΓΔΜ;
Ο ερωτών ΕυρωβουλευτήςΠαπαστάμκος Γεώργιος
Απάντηση του κ. Rehn εξ ονόματος της Επιτροπής10 Απριλίου 2006
1. Όσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη, το 1997 διατέθηκαν από το πρόγραμμα PHARE 2 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση των αρμόδιων φορέων διαχείρισης υδάτων και αποβλήτων της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Μέρος του κονδυλίου αυτού διατέθηκε για την αγορά εργαστηριακού εξοπλισμού για τον έλεγχο των υδάτων και των αποβλήτων. Το 1999 διατέθηκαν άλλα 2,6 εκατ. ευρώ για δραστηριότητες βελτίωσης που αφορούν τα λύματα, την ποιότητα των υδάτων και τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, περιλαμβανομένης της ενίσχυσης που προσφέρθηκε υπέρ της εθνικής στρατηγικής για τα αστικά λύματα. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής εξετάστηκαν οι απορρίψεις λυμάτων και εκπονήθηκαν στρατηγικοί προσανατολισμοί για τη συλλογή και την επεξεργασία τους.
Η κατασκευή επιγραμμικών σταθμών παρακολούθησης κατάντη του ποταμού Βαρδάρη από τα Σκόπια, καθώς και η αγορά μεγάλης ποσότητας εξοπλισμού ανάλυσης για περιβαλλοντικούς σκοπούς, χρηματοδοτήθηκε με 1,4 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Phare 1997. Η δημιουργία αυτών των αυτόματων σταθμών αποσκοπεί στην εξασφάλιση της διαρκούς παρακολούθησης και της συλλογής δεδομένων σχετικά με το επίπεδο μόλυνσης του ποταμού, ιδίως όσον αφορά τις μεταβολές στην ποιότητα και την ποσότητα των υδάτων, την κατάσταση των υδάτινων πόρων και τη μείωση των ποτάμιων εισροών. Για να βελτιωθούν ο εντοπισμός και η παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δεικτών, τέθηκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο του 2006 το λεγόμενο σχέδιο «διασυνοριακής διαχείρισης των υδάτων» (στο πλαίσιο της Κοινοτικής Βοήθειας για την Ανασυγκρότηση, την Ανάπτυξη και τη Σταθεροποίηση, CARDS 2003). Το σχέδιο αυτό αποσκοπεί επίσης στη μέτρηση της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών για την αποκατάσταση, την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος στη χώρα αυτή, ιδίως όταν οι εν λόγω δραστηριότητες αφορούν κοινοτικές ενισχύσεις.
Τέλος, μέσω του σχεδίου Obnova 2000 χρηματοδοτήθηκαν δραστηριότητες που αφορούν την πρόληψη της ρύπανσης του ποταμού Βαρδάρη από χρώμιο.
2. Στο Veles υπάρχει εγκατάσταση τήξης μεταλλευμάτων καθώς και εργοστάσιο λιπασμάτων που περιλαμβάνει μονάδα φωσφορικού οξέος. Και οι δύο μονάδες, οι οποίες δεν λειτουργούν επί του παρόντος, αναζητούν αγοραστές, όμως κανείς επενδυτής δεν έχει επιδείξει ενδιαφέρον μέχρι τώρα. Σε περίπτωση που βρεθούν αγοραστές, θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση για άδεια ολοκληρωμένης πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης (ΟΠΕΡ), όπως προβλέπει η σχετική οδηγία και σύμφωνα με την πρόσφατη μακεδονική νομοθεσία η οποία προβλέπει την τήρηση των προδιαγραφών για τις εκπομπές των εργοστασίων. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει ανάγκη σημαντικού εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού των μονάδων αυτών ώστε να μπορούν να λειτουργούν βάσει των σύγχρονων προδιαγραφών που βρίσκονται σε ισχύ.
Τα εργοστάσια που λειτουργούν επί του παρόντος στο Veles, και τα οποία μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα των ποτάμιων υδάτων, είναι ένα μικρό βυρσοδεψείο και μία εταιρία παραγωγής βρώσιμων ελαίων. Ωστόσο, σύμφωνα με την Κρατική Επιθεώρηση Περιβάλλοντος, το 2005 τα επίπεδα μόλυνσης των υδάτων μετά από την πόλη του Veles δεν διέφεραν σημαντικά από τα επίπεδα μόλυνσης που καταγράφηκαν πριν περάσουν τα ύδατα από την πόλη. Η Επιτροπή θα ζητήσει από τις αρμόδιες αρχές τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες που διαθέτουν για τη λειτουργία των εν λόγω εργοστασίων και για τις επιπτώσεις της στον ποταμό Βαρδάρη.
3. Τη στιγμή αυτή κατασκευάζονται τρία φράγματα σε παραποτάμους του Βαρδάρη, όχι όμως στον ίδιο τον ποταμό. Τα φράγματα αυτά είναι:
— Το Lisice, κατά μήκος του ποταμού Topolka (η κατασκευή έχει σχεδόν ολοκληρωθεί)∙
— Η Matka 2, κατά μήκος του ποταμού Treska (η κατασκευή μόλις άρχισε)∙
— Η Zletovica, κατά μήκος του ποταμού Zletovicka (η κατασκευή πρόκειται να αρχίσει σύντομα).
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διαθέτει η Επιτροπή, η κυβέρνηση δεν προτίθεται να προβεί στην κατασκευή φραγμάτων στον Βαρδάρη στο άμεσο μέλλον.
Ωστόσο, παρόλο που τη στιγμή αυτή δεν υπάρχουν υδροηλεκτρικοί σταθμοί στον ποταμό Βαρδάρη, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να προκηρύξει δημόσιο διαγωνισμό για την κατασκευή 30 περίπου υδροηλεκτρικών σταθμών στη χώρα, έξι έως δώδεκα από τους οποίους μπορεί να κατασκευαστούν κατά μήκος του Βαρδάρη. Το τελικό σχέδιο για την προκήρυξη του διαγωνισμού αναμένεται να έχει καταρτιστεί έως το τέλος του Μαρτίου 2006.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες ο ποταμός αυτός ρυπαίνεται από χημικά απόβλητα εργοστασίων κυρίως στις περιοχές Gostivar και Tetοvo και δέχεται ανεξέλεγκτα τα αστικά λύματα της πόλης των Σκοπίων και άλλων περίπου 12 μικρότερων. Υπάρχουν ακόμη και παραπόταμοι του Αξιού/Βαρδάρη που έρχονται από το Prilep και τη Bitola (Μοναστήρι) φέρνοντας ρύπανση με διάφορες επικίνδυνες ουσίες, οξέα, ενώσεις χρωμίου κ.ά. από βυρσοδεψεία, αλλά και από σφαγεία, χοιροστάσια κ.λπ. Στο Veles υπάρχουν δύο εργοστάσια μολύβδου και ψευδαργύρου και εργοστάσιο φωσφορικών λιπασμάτων με επανειλημμένες διαρροές υδροφθορικού οξέος, που φθάνουν μέχρι το Θερμαϊκό Κόλπο.
Δημοσιεύματα του τοπικού τύπου φέρουν τα εν λόγω εργοστάσια να υπολειτουργούν ενώ φορείς της τοπικής κοινωνίας έχουν καταγγείλει καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία των κατοίκων. Άκρως ανησυχητικά είναι και τα πορίσματα πρόσφατης έρευνας που καταδεικνύουν ότι το ποσό εγκαταλελειμμένων παρασιτοκτόνων στη ΠΓΔΜ ανέρχεται σε 33 με 38.000 τόνους. Τα άκρως βλαβερά αυτά παρασιτοκτόνα βρίσκονται ανεξέλεγκτα στην ύπαιθρο της ΠΓΔΜ, με ανυπολόγιστες συνέπειες για το οικοσύστημα και τους ποταμούς στους οποίους αυτά απολήγουν μετά από βροχοπτώσεις. Επιπλέον, οι αρχές της ΠΓΔΜ φέρονται έτοιμες να πραγματοποιήσουν μεγάλης κλίμακας σχέδια κατασκευής φραγμάτων κατά μήκος του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη, ενδεχόμενο που θα προκαλέσει πρόσθετες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις στο ελληνικό τμήμα του ποταμού.
Ενόψει όλων των ανωτέρω ερωτάται η Επιτροπή:
1. Η ΠΓΔΜ στα πλαίσια του προγράμματος PHARE έχει λάβει κατά καιρούς χρηματοδοτήσεις για δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας του ποταμού Αξιού; Διαθέτει η Επιτροπή λίστα με εγκεκριμένα προγράμματα για λογαριασμό των Σκοπίων σχετικά με την προστασία του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη; Υπάρχουν στοιχεία σαφούς βελτίωσης των περιβαλλοντικών δεικτών ως αποτέλεσμα των εκάστοτε χρηματοδοτουμένων δράσεων;
2. Έχει υπόψη της στοιχεία για την τύχη της λειτουργίας των εργοστασίων στο Veles;
3. Έχει πληροφορίες σχετικά με την κατασκευή φραγμάτων επί του ποταμού; Προτίθεται να ζητήσει ενημέρωση από τις αρχές της ΠΓΔΜ;
Ο ερωτών ΕυρωβουλευτήςΠαπαστάμκος Γεώργιος
Απάντηση του κ. Rehn εξ ονόματος της Επιτροπής10 Απριλίου 2006
1. Όσον αφορά τις χρηματοδοτήσεις της ΕΕ για δράσεις περιβαλλοντικής προστασίας του ποταμού Αξιού/Βαρδάρη, το 1997 διατέθηκαν από το πρόγραμμα PHARE 2 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση των αρμόδιων φορέων διαχείρισης υδάτων και αποβλήτων της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Μέρος του κονδυλίου αυτού διατέθηκε για την αγορά εργαστηριακού εξοπλισμού για τον έλεγχο των υδάτων και των αποβλήτων. Το 1999 διατέθηκαν άλλα 2,6 εκατ. ευρώ για δραστηριότητες βελτίωσης που αφορούν τα λύματα, την ποιότητα των υδάτων και τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων, περιλαμβανομένης της ενίσχυσης που προσφέρθηκε υπέρ της εθνικής στρατηγικής για τα αστικά λύματα. Στο πλαίσιο αυτής της στρατηγικής εξετάστηκαν οι απορρίψεις λυμάτων και εκπονήθηκαν στρατηγικοί προσανατολισμοί για τη συλλογή και την επεξεργασία τους.
Η κατασκευή επιγραμμικών σταθμών παρακολούθησης κατάντη του ποταμού Βαρδάρη από τα Σκόπια, καθώς και η αγορά μεγάλης ποσότητας εξοπλισμού ανάλυσης για περιβαλλοντικούς σκοπούς, χρηματοδοτήθηκε με 1,4 εκατ. ευρώ από το Πρόγραμμα Διασυνοριακής Συνεργασίας Phare 1997. Η δημιουργία αυτών των αυτόματων σταθμών αποσκοπεί στην εξασφάλιση της διαρκούς παρακολούθησης και της συλλογής δεδομένων σχετικά με το επίπεδο μόλυνσης του ποταμού, ιδίως όσον αφορά τις μεταβολές στην ποιότητα και την ποσότητα των υδάτων, την κατάσταση των υδάτινων πόρων και τη μείωση των ποτάμιων εισροών. Για να βελτιωθούν ο εντοπισμός και η παρακολούθηση των περιβαλλοντικών δεικτών, τέθηκε σε εφαρμογή τον Φεβρουάριο του 2006 το λεγόμενο σχέδιο «διασυνοριακής διαχείρισης των υδάτων» (στο πλαίσιο της Κοινοτικής Βοήθειας για την Ανασυγκρότηση, την Ανάπτυξη και τη Σταθεροποίηση, CARDS 2003). Το σχέδιο αυτό αποσκοπεί επίσης στη μέτρηση της αποτελεσματικότητας των προσπαθειών για την αποκατάσταση, την προστασία και τη διαχείριση του περιβάλλοντος στη χώρα αυτή, ιδίως όταν οι εν λόγω δραστηριότητες αφορούν κοινοτικές ενισχύσεις.
Τέλος, μέσω του σχεδίου Obnova 2000 χρηματοδοτήθηκαν δραστηριότητες που αφορούν την πρόληψη της ρύπανσης του ποταμού Βαρδάρη από χρώμιο.
2. Στο Veles υπάρχει εγκατάσταση τήξης μεταλλευμάτων καθώς και εργοστάσιο λιπασμάτων που περιλαμβάνει μονάδα φωσφορικού οξέος. Και οι δύο μονάδες, οι οποίες δεν λειτουργούν επί του παρόντος, αναζητούν αγοραστές, όμως κανείς επενδυτής δεν έχει επιδείξει ενδιαφέρον μέχρι τώρα. Σε περίπτωση που βρεθούν αγοραστές, θα πρέπει να υποβάλουν αίτηση για άδεια ολοκληρωμένης πρόληψης και ελέγχου της ρύπανσης (ΟΠΕΡ), όπως προβλέπει η σχετική οδηγία και σύμφωνα με την πρόσφατη μακεδονική νομοθεσία η οποία προβλέπει την τήρηση των προδιαγραφών για τις εκπομπές των εργοστασίων. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξει ανάγκη σημαντικού εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού των μονάδων αυτών ώστε να μπορούν να λειτουργούν βάσει των σύγχρονων προδιαγραφών που βρίσκονται σε ισχύ.
Τα εργοστάσια που λειτουργούν επί του παρόντος στο Veles, και τα οποία μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα των ποτάμιων υδάτων, είναι ένα μικρό βυρσοδεψείο και μία εταιρία παραγωγής βρώσιμων ελαίων. Ωστόσο, σύμφωνα με την Κρατική Επιθεώρηση Περιβάλλοντος, το 2005 τα επίπεδα μόλυνσης των υδάτων μετά από την πόλη του Veles δεν διέφεραν σημαντικά από τα επίπεδα μόλυνσης που καταγράφηκαν πριν περάσουν τα ύδατα από την πόλη. Η Επιτροπή θα ζητήσει από τις αρμόδιες αρχές τις πλέον πρόσφατες πληροφορίες που διαθέτουν για τη λειτουργία των εν λόγω εργοστασίων και για τις επιπτώσεις της στον ποταμό Βαρδάρη.
3. Τη στιγμή αυτή κατασκευάζονται τρία φράγματα σε παραποτάμους του Βαρδάρη, όχι όμως στον ίδιο τον ποταμό. Τα φράγματα αυτά είναι:
— Το Lisice, κατά μήκος του ποταμού Topolka (η κατασκευή έχει σχεδόν ολοκληρωθεί)∙
— Η Matka 2, κατά μήκος του ποταμού Treska (η κατασκευή μόλις άρχισε)∙
— Η Zletovica, κατά μήκος του ποταμού Zletovicka (η κατασκευή πρόκειται να αρχίσει σύντομα).
Σύμφωνα με τις πληροφορίες που διαθέτει η Επιτροπή, η κυβέρνηση δεν προτίθεται να προβεί στην κατασκευή φραγμάτων στον Βαρδάρη στο άμεσο μέλλον.
Ωστόσο, παρόλο που τη στιγμή αυτή δεν υπάρχουν υδροηλεκτρικοί σταθμοί στον ποταμό Βαρδάρη, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να προκηρύξει δημόσιο διαγωνισμό για την κατασκευή 30 περίπου υδροηλεκτρικών σταθμών στη χώρα, έξι έως δώδεκα από τους οποίους μπορεί να κατασκευαστούν κατά μήκος του Βαρδάρη. Το τελικό σχέδιο για την προκήρυξη του διαγωνισμού αναμένεται να έχει καταρτιστεί έως το τέλος του Μαρτίου 2006.
